L' Année dernière à Marienbad -aka Last year in Marienbad (1961)

Σ’ ένα μέρος βγαλμένο από ληθαργικά όνειρα, ένας άνδρας προσπαθεί να βρει την ηρεμία του, στην προσπάθειά να αναπλάσει το ταραγμένο του παρελθόν. Στον τόπο που η μνήμη του δημιουργεί, ο χρόνος είναι άλλοτε σταματημένος, κι άλλοτε αναπαράγει τα ίδια γεγονότα σε μια ατέρμονη επανάληψη. Ο χώρος είναι γεμάτος με ανθρώπους άγνωστους που δεν έχουν καμία σημασία (ή μήπως έχουν;), οι οποίοι αφήνουν για λίγο την μαρμαρωμένη θέση τους για να γίνουν οι αναμνήσεις μιας ζωής που προϋπήρξε. Ανάμεσα στα αγάλματα, η μορφή μιας γυναίκας ζωντανεύει με διαφορετικά στιγμιότυπα, το καθένα από τα οποία διηγείται ένα διαφορετικό περιστατικό, κι όλα μαζί λένε την ίδια ιστορία.

Πριν από ένα χρόνο οι δυο τους έζησαν μια ιστορία αγάπης που καταδικάστηκε από το απαγορευμένο τέλος που έθεσε η ψύχωση των ψεύτικων αναμνήσεων ή η ανάγκη απόρριψης της τραγικής πραγματικότητας. Πόσος καιρός έχει περάσει πραγματικά από τότε; Τι είναι αλήθεια και τι κρύβεται πίσω από επιθυμίες που το υποσυνείδητο , κι όχι η μνήμη, προσωποποιεί. Πώς μπορεί να ξεφύγει ο άνθρωπος από το παιχνίδι που του άνοιξε ο χρόνος; Αν ξεκινήσει την παρτίδα ο ίδιος, τότε οι κινήσεις του χρόνου ξεθάβουν το παρελθόν και προδικάζουν το χαμένο μέλλον, αν παραχωρηθεί στον χρόνο η πρώτη κίνηση, τότε τα ίχνη του ανθρώπου μπερδεύονται σε γεγονότα που συνέβησαν, σε γεγονότα που θα συμβούν, κι ακόμα χειρότερα σε γεγονότα που δεν συνέβησαν ούτε θα συμβούν ποτέ. Όπως και να ‘χει ο χρόνος βγαίνει πάντα κερδισμένος.
Μήπως όμως το παιχνίδι είναι λάθος στην ουσία του; Μήπως ο χρόνος δεν θα έπρεπε καν να είναι ο αντίπαλος, και στην θέση του να μπουν οι εφιάλτες των χαμένων ονείρων;

Ο Alain Resnais σε αυτήν την πρωτότυπη ταινία οπτικοποιεί γεωμετρικά, τον λαβύρινθο του ανθρώπινου μυαλού, με τις σκέψεις σαν διάδρομοι που οδηγούν παντού και πουθενά. Η εμμονή ενός ανολοκλήρωτου έρωτα, ξεδιπλώνεται σε χώρους που μοιάζουν ανεμπόδιστοι, αλλά καταλήγουν φυλακές, και το αντικείμενο του πόθου ακόμα και μέσα στο ίδιο το υποσυνείδητο μοιάζει αβέβαιο.

Η κίνηση της κάμερας όταν εξερευνά τον χώρο είναι αργή, και φαίνεται σαν ο ίδιος ο χώρος να μας παρουσιάζεται από μόνος του. Η συνεχής αφήγηση στοιχειώνει το νου, και ενώνει τις εικόνες με τρόπο που μοιάζουν να διαδέχτηκαν η μια την άλλη σε πραγματικό χρόνο, άσχετα αν αυτή η πορεία του μυαλού κρατάει χρόνια. Οι άνθρωποι στέκονται σαν αγάλματα που απλώς παρατηρούν, αλλά κερδίζουν και στιγμές που ζωντανεύουν στο προσκήνιο για δώσουν την ευκαιρία σε εμάς να τους παρατηρήσουμε και να αποκομίσουμε τις λεπτομέρειες ενός σκηνικού που θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε. Μόνο η μορφή ενός άνδρα κυκλοφορεί ανεμπόδιστα σαν την ζήλεια που κυριεύει την καρδιά χωρίς περιθώρια αντίδρασης. Κι όλα τα άλλα είναι θολά σαν να περιμένουν την σειρά τους να ερμηνευθούν. Κάθε οπτική γωνία όμως φανερώνει μια νέα αλήθεια και συγχρόνως κρύβει μια άλλη.

Βυθιστείτε στο παιχνίδι, κρατείστε τα μάτια σας ανοιχτά και ρουφήξτε τις λεπτομέρειες και στο τέλος επιλέξτε την ερμηνεία που σας ταιριάζει. Σωστό ή λάθος δεν υπάρχει, κι οι κριτικοί κινηματογράφου διαφωνούν δεκαετίες για τις προθέσεις της ταινίας. Το 1968 μάλιστα ο Γάλλος κριτικός και συγγραφέας René Prédal συγκέντρωσε στο βιβλίο του "Le Cinema fantastique" μια λίστα με 25 διαφορετικές ερμηνείες της ταινίας, η οποία μάλιστα πήρε και την έγκριση του σκηνοθέτη. Άβυσσος (η καρδιά) το μυαλό του ανθρώπου.

ΥΓ 1. Την ταινία είχα την τύχη να την πετύχω πριν μερικά χρόνια σε ένα κρατικό κανάλι, και με είχε μαγέψει με την αινιγματικότητα και την κομματιασμένη συνοχή της. Πρόσφατα μετά την προβολή της Ιστορίας 52 του Αλέξη Αλεξίου, την ξαναθυμήθηκα για την εμφανή ομοιότητα ορισμένων θεματικών αξόνων των δύο ταινιών.